نکات طلایی برای سرویس و نگهداری بیل مکانیکی

با توجه به تنوع کاربردها و گسترش روزافزون استفاده از بیل‌های مکانیکی، حفظ کارایی و طول عمر این تجهیزات ارزشمند از اهمیت بالایی برخوردار است. کارشناسان بر این باورند که تنها راه دستیابی به این هدف، اجرای دقیق برنامه‌های سرویس و نگهداری بیل مکانیکی بر اساس استانداردهای تعیین‌شده توسط سازنده یا دانش فنی تیم بهره‌برداری است. با وجود تنوع برندها و مدل‌های بیل‌های مکانیکی یا هیدرولیکی، بسیاری از این ماشین‌آلات از نظر ساختار و عملکرد شباهت‌های زیادی دارند. در این مقاله، ضمن معرفی مهم‌ترین نکات مشترک در سرویس و نگهداری این تجهیزات پرکاربرد، رایج‌ترین اشتباهات در این حوزه و راهکارهای جلوگیری از آن‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. با رعایت دقیق این اصول، می‌توان به طور قابل توجهی از عمر مفید بیل‌های مکانیکی افزود و هزینه‌های تعمیرات و نگهداری را کاهش داد.

１. راهنمای اپراتوری و سرویس: کتاب مقدس سرویس و نگهداری بیل مکانیکی

مطالعه دفترچه راهنمای کاربری و سرویس، اولین قدم در نگهداری صحیح و افزایش طول عمر بیل‌های هیدرولیکی است. این دفترچه حاوی اطلاعات جامع و دقیقی در مورد ویژگی‌های ایمنی، نحوه کارکرد، کنترل و هدایت دستگاه، برنامه‌ریزی سرویس‌های دوره‌ای و نقاط حساس برای سرویس‌ و نگهداری بیل مکانیکی است. با این حال، یکی از اشتباهات رایج در صنعت ماشین‌آلات کشور، بی‌توجهی به این اصل مهم و نگهداری دفترچه راهنما در مکانی دور از دسترس اپراتور است. این رویکرد نادرست، علاوه بر کاهش ایمنی کار با دستگاه، می‌تواند به بروز مشکلات فنی جدی و افزایش هزینه‌های تعمیرات منجر شود. دسترسی آسان اپراتور به دفترچه راهنما، برای انجام صحیح عملیات و افزایش طول عمر دستگاه، امری ضروری است. 

نگهداری دفترچه راهنمای دستگاه در مکانی دور از دسترس اپراتور، یک اشتباه رایج و زیان‌بار است. این دفترچه، چه به زبان اصلی و چه به زبان فارسی، جزء لاینفک دستگاه بوده و باید همیشه در دسترس اپراتور قرار گیرد. دسترسی آسان اپراتور به دفترچه راهنما، به او کمک می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، به سرعت راهکار مناسب را پیدا کند و از بروز خسارات جدی جلوگیری کند. اگر اپراتورها به اندازه کافی با این اسناد آشنا نیستند، برگزاری دوره‌های آموزشی سرویس و نگهداری بیل مکانیکی کاربردی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به بهترین نحو از اطلاعات موجود در دفترچه استفاده کنند. تهیه نسخه پشتیبان از این اسناد در محل‌های دیگر نیز می‌تواند مفید باشد، اما دسترسی مستقیم اپراتور به نسخه اصلی در حین کار، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

２. بازدید روزانه سطح مایعات در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی

هر برنامه‌ی نگهداری و تعمیرات با یک گام ساده اما حیاتی آغاز می‌شود: بازدید روزانه از سطح مایعات مصرفی دستگاه. این بازدید منظم با هدف اطمینان از کافی بودن سطح مایعاتی مانند مایع خنک‌کننده، روغن هیدرولیک، روغن دنده و روغن موتور انجام می‌شود. استفاده از مایعات توصیه‌شده توسط سازنده و تکمیل به موقع آن‌ها، نقش بسیار مهمی در حفظ کارایی و افزایش طول عمر دستگاه دارد. در صورت پایین‌تر بودن سطح هر یک از این مایعات از حد مجاز، باید نسبت به تکمیل آن با استفاده از مایع توصیه‌شده توسط سازنده اقدام کرد. 

سرویس و نگهداری بیل مکانیکی به شیوه صحیح، نیازمند توجه به جزئیات و رعایت دقیق دستورالعمل‌های سازنده است. انتخاب نوع روغن مناسب و توجه به تأثیر شرایط محیطی بر گرانروی و کیفیت روغن، از جمله مواردی است که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد. بازدید از سطح روغن در شرایطی که موتور خاموش است و استفاده از دستمال تمیز برای پاک کردن محل بازدید، از جمله اقدامات ساده اما مؤثری است که به افزایش طول عمر دستگاه کمک می‌کند. ورود آلودگی به سیستم هیدرولیک می‌تواند به قطعات آسیب رسانده و هزینه‌های تعمیرات را افزایش دهد.

نگهداری صحیح از بیل مکانیکی، نیازمند توجه به جزئیات و کنترل دقیق سطح انواع مختلف مایعات موجود در سیستم است. بازدید روزانه از سطح روغن هیدرولیک، روغن دنده و مایع خنک‌کننده، از جمله اقدامات ضروری برای حفظ کارایی دستگاه است. به ویژه، تنظیم سطح مایع خنک‌کننده موتور باید به دقت و تنها از طریق منبع انبساط انجام شود تا از عملکرد صحیح موتور و جلوگیری از گرمای بیش از حد آن اطمینان حاصل شود. 

نکته بسیار مهم دیگر این است که به دلیل مقررات سختگیرانه حفاظت از محیط زیست در کشورهای مختلف، تولیدکنندگان تجهیزات صنعتی از جمله بیل‌های هیدرولیکی، موظف به رعایت استانداردهای آلایندگی متفاوتی برای محصولات خود هستند. به عنوان مثال، موتورهای با استاندارد آلایندگی Tier 4 که در بسیاری از کشورها اجباری شده است، دارای سیستم‌های کنترل و بازخورد پیچیده‌ای هستند که به روانکاری دقیق و استفاده از روغن‌های با کیفیت بالا نیاز دارند. کوچکترین تغییری در میزان یا کیفیت روغن موتور می‌تواند بر عملکرد این سیستم‌ها و در نتیجه میزان آلایندگی دستگاه تأثیرگذار باشد. بنابراین، کنترل دقیق و منظم سطح و کیفیت روغن موتور در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است:

• • استانداردهای آلایندگی Tier 4: این استانداردها به منظور کاهش آلایندگی گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های مضر در موتورهای دیزلی وضع شده‌اند. موتورهای Tier 4 دارای سیستم‌های پیچیده‌ای برای کاهش انتشار ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و سایر آلاینده‌ها هستند.
• • روانکاری دقیق: سیستم‌های تزریق سوخت دقیق، سیستم‌های EGR (بازگرداندن گازهای خروجی)، فیلترهای دوده (DPF) و کاتالیزورهای انتخابی کاهنده (SCR) از جمله اجزای اصلی موتورهای Tier 4 هستند که به روانکاری دقیق و استفاده از روغن‌های با کیفیت بالا نیاز دارند. سرویس و نگهداری بیل مکانیکی با موتور مجهز به این سیستم ها از حساسیت بالا برخوردار است.
• • تأثیر روغن موتور بر عملکرد موتور: روغن موتور علاوه بر روانکاری قطعات متحرک، نقش مهمی در خنک‌کاری، تمیز نگه داشتن قطعات داخلی و کاهش سایش و خوردگی آن‌ها دارد. استفاده از روغن موتور نامناسب یا کهنه می‌تواند منجر به افزایش اصطکاک، کاهش راندمان موتور، افزایش دمای موتور، گرفتگی فیلترها و در نهایت خرابی زودرس موتور شود.
• • اهمیت کنترل سطح و کیفیت روغن موتور: کنترل منظم سطح روغن موتور و اطمینان از اینکه سطح آن بین حداقل و حداکثر مشخص شده قرار دارد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همچنین، باید از استفاده از روغن موتور با کیفیت و مناسب برای موتور دستگاه اطمینان حاصل کرد. تعویض به موقع روغن موتور و فیلتر روغن نیز در حفظ عملکرد بهینه موتور و سرویس و نگهداری بیل مکانیکی نقش مهمی دارد.
•  

３. حفاظت از پین ها و بوش ها با گریسکاری در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی

به عنوان یک قاعده کلی، برنامه‌ی گریس‌کاری پین‌ها و بوش‌ها باید بر اساس دستورالعمل‌های سازنده دستگاه تعیین شود. با این حال، در صورت عدم وجود دستورالعمل دقیق، می‌توان از یک برنامه‌ی گریس‌کاری روزانه به عنوان یک شروع خوب استفاده کرد. برای اطمینان از اینکه تمامی نقاط نیازمند گریس‌کاری به طور کامل روانکاری می‌شوند، توصیه می‌شود که از یک نمودار یا برچسب رنگی برای شناسایی این نقاط استفاده شود. هر اپراتور یا تکنسین تعمیر و نگهداری باید با این نمودار آشنا باشد تا بتواند به طور مرتب و دقیق عملیات گریس‌کاری را در حسین سرویس و نگهداری بیل مکانیکی انجام دهد.

بیشتر سازندگان ماشین‌آلات، استفاده از گریس‌های پایه لیتیوم را برای روانکاری پین‌ها و بوش‌ها توصیه می‌کنند. این نوع گریس‌ها دارای مقاومت حرارتی بالا، پایداری مکانیکی خوب و چسبندگی مناسب هستند که آن‌ها را برای استفاده در شرایط کاری سخت مناسب می‌سازد. با این حال، انتخاب نوع گریس مناسب به عواملی مانند دمای محیط کار، بار وارده بر روی قطعات و نوع آلیاژی که پین‌ها و بوش‌ها از آن ساخته شده‌اند بستگی دارد. بنابراین، بهتر است همیشه از گریس توصیه شده توسط سازنده دستگاه در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی استفاده شود.

نکات مهم در هنگام گریس‌کاری:

• • مقدار گریس: مقدار گریسی که در هر نقطه تزریق می‌شود باید متناسب با اندازه فیتینگ گریس و ظرفیت مجرای گریس باشد. تزریق بیش از حد گریس می‌تواند باعث نشت گریس و آلودگی قطعات شود.
• • نوع فیتینگ: فیتینگ‌های گریس انواع مختلفی دارند و هر نوع فیتینگ به یک نوع نازل گریس نیاز دارد. استفاده از نازل نامناسب می‌تواند باعث آسیب به فیتینگ و نشت گریس شود. این نکته در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی حائز اهمیت بسیار است.
• • تمیز کردن نقاط گریس‌کاری: قبل از تزریق گریس، باید نقاط گریس‌کاری را از آلودگی و گرد و غبار پاک کرد. وجود آلودگی در گریس می‌تواند باعث سایش زودرس قطعات و کاهش عمر مفید آن‌ها شود.
• • توجه به جهت چرخش: در برخی از موارد، جهت چرخش پین یا بوش بر روی نحوه‌ی تزریق گریس تأثیرگذار است. به عنوان مثال، در پین‌هایی که دارای یک شیار هستند، گریس باید در جهت مخالف چرخش پین تزریق شود.
•  

مزایای استفاده از یک برنامه‌ی گریس‌کاری منظم:

• • کاهش سایش و اصطکاک: گریس‌کاری منظم باعث کاهش سایش و اصطکاک بین قطعات متحرک شده و طول عمر آن‌ها را افزایش می‌دهد.
• • کاهش دمای کاری: گریس‌کاری باعث کاهش دمای کاری قطعات شده و از بروز آسیب‌های حرارتی جلوگیری می‌کند.
• • کاهش لرزش و صدا: گریس‌کاری مناسب باعث کاهش لرزش و صدای دستگاه شده و شرایط کاری بهتری را برای اپراتور فراهم می‌کند.
• • کاهش هزینه‌های تعمیرات: گریس‌کاری منظم می‌تواند از بروز خرابی‌های زودرس و هزینه‌های بالای تعمیرات جلوگیری کند.
•  

سیستم‌های گریسکاری مرکزی اتوماتیک نقش بسیار مهمی در افزایش طول عمر و کارایی بیل‌های هیدرولیکی دارند. این سیستم‌ها با تزریق خودکار گریس به نقاط حساس دستگاه، از سایش و خوردگی قطعات جلوگیری کرده و عملکرد دستگاه را بهبود می‌بخشند. با این حال، همانطور که اشاره گردید، در بسیاری از موارد به دلیل عدم آگاهی و سهل‌انگاری اپراتورها و سرویس‌کاران، این سیستم‌ها با مشکلات مختلفی مواجه می‌شوند. سیستم گریسکاری مرکزی کار سرویس و نگهداری بیل مکانیکی را تا حد زیادی تسهیل می کند.

علل اصلی مشکلات سیستم‌های گریسکاری مرکزی:

• • عدم آگاهی و آموزش کافی: بسیاری از اپراتورها و سرویس‌کاران به خوبی با نحوه کارکرد و اهمیت سیستم‌های گریسکاری مرکزی آشنا نیستند. این امر باعث می‌شود که آن‌ها در تشخیص و رفع مشکلات این سیستم‌ها دچار مشکل شوند.
• • سهل‌انگاری و عدم توجه: عدم توجه به هشدارهای سیستم و تعویض به موقع فیلترها و قطعات مصرفی، می‌تواند منجر به آسیب دیدن سیستم و کاهش کارایی آن شود.
• • پر کردن نادرست مخزن گریس: پر کردن دستی مخزن گریس و ورود هوا به سیستم، باعث ایجاد حباب‌های هوا در مدار گریسکاری شده و مانع از انتقال روانکار به نقاط مورد نظر می‌شود.
• • آسیب دیدگی لوله‌ها و اتصالات: در اثر ضربه، سایش یا خوردگی، لوله‌ها و اتصالات سیستم گریسکاری ممکن است آسیب دیده و باعث نشت گریس یا قطع جریان آن شوند.
•  

راهکارهای بهبود عملکرد سیستم‌های گریسکاری مرکزی:

• • آموزش جامع به اپراتورها و سرویس‌کاران: برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای اپراتورها و سرویس‌کاران، به منظور آشنایی آن‌ها با نحوه کارکرد، نگهداری و تعمیر سیستم‌های گریسکاری مرکزی، ضروری است.
• • توجه به دستورالعمل‌های سازنده: رعایت دقیق دستورالعمل‌های سازنده در مورد نوع گریس، فرکانس گریس‌کاری و روش‌های تعمیر و نگهداری، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• • بازرسی منظم سیستم: انجام بازرسی‌های دوره‌ای از سیستم گریسکاری، شامل بررسی سطح گریس در مخزن، وضعیت فیلترها، لوله‌ها و اتصالات، می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
• • استفاده از گریس مناسب: استفاده از گریس با کیفیت و مناسب برای شرایط کاری دستگاه، نقش مهمی در عملکرد صحیح سیستم گریسکاری دارد.
• • تعمیر و نگهداری به موقع: تعویض به موقع فیلترها، تعمیر یا تعویض لوله‌ها و اتصالات آسیب دیده و روانکاری قطعات متحرک سیستم، از جمله اقدامات ضروری برای حفظ کارایی سیستم است.
• • استفاده از سیستم‌های مانیتورینگ: استفاده از سیستم‌های مانیتورینگ پیشرفته، به منظور نظارت بر عملکرد سیستم گریسکاری و تشخیص زودهنگام مشکلات، می‌تواند بسیار مفید باشد.
•  

4. فیلترها در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی: هیچ ارزانی بی علت نیست!

به طورمعمول مجموعه ای از فیلتر ها از قبیل فیلترهای هیدرولیک (شامل فیلتر خط فرمان، فیلتر خط برگشت، فیلتر نشتی پمپ، فیلتر بخارکش درب تانک هیدرولیک و صافی مکش پمپ اصلی)، فیلتر های موتور (شامل فیلتر آبگیر اولیه، فیلتر اصلی سوخت که می‏تواند بسته به حجم موتور بیش از یک عدد باشد و در نهایت در برخی موارد فیلتر رسوب گیر مایع خنک کننده) و فیلتر هوا در یک بیل هیدرولیکی یا مکانیکی به چشم می‏خورد.

بر هیچ کس پوشیده نیست که شرکت‌های سازنده، همواره توصیه می‏کنند از فیلترهای اصلی تایید شده برای سرویس دستگاه استفاده شود، اما برداشت رایج به خصوص در بازار داخل کشور که متاسفانه در آن اطمینان و دسترسی به محصولات اصلی تایید شده امری دشوار است؛ به همین خاطر تفاوت قیمت میان محصولات اصلی و غیر اصلی کاذب و حتی بی دلیل است. این تصور نه تنها در میان تکنیسین ها و سرویس کاران بلکه در میان برخی مدیران صنعت ماشین آلات نیز جا افتاده است. قدر مسلم عملکرد فیلترهای مختلف تا حدود زیادی به جنس مواد و الیاف به کار رفته در اجزای اصلی آنها (المان مشبک) بستگی دارد. توجه به این مسئله در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی بسیار حائز اهمیت است.

تشخیص کیفیت و تناسب این اجزای اصلی نیاز به تحقیق و آزمایش دارد که امکان آن برای مصرف کننده نهایی موجود نیست، شاید به همین دلیل باشد که عده زیادی از اهالی ماشین آلات به واسطه قیمت پایین‌تر از فیلتر های غیر معتبر استفاده می‏کنند. اما تحقیقات مختلف و البته تجربیات سالیان نشان می‏دهد که فیلتر نامرغوب (که طبعا ارزان قیمت است) در ساعت کاری پایین تر از حد تعریف شده خاصیت خود را از دست داده و در بسیاری از موارد به دلیل پارگی نه تنها عمل تصفیه را انجام نمی‏دهد، بلکه منجر به آلوده شدن خطرناک مدار و در نتیجه آسیب جدی سیستم می‏شود. بنابراین توصیه می‏شود انواع فیلتر مورد نیاز دستگاه، فقط و فقط از نمایندگی سازنده و یا فروشگاه های معتبر تهیه شود. این امر در سرویس و نگهداری بیل مکانیکی اهمیت کلیدی دارد.

دلایل استفاده از فیلترهای غیر اصلی:

• • قیمت پایین‌تر: یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از فیلترهای غیر اصلی، قیمت پایین‌تر آن‌ها نسبت به فیلترهای اصلی است.
• • دسترسی آسان‌تر: در بسیاری از موارد، دسترسی به فیلترهای اصلی به دلیل محدودیت‌های توزیع و هزینه‌های بالای آن‌ها دشوار است.
• • عدم آگاهی کافی: بسیاری از کاربران و حتی برخی از تکنسین‌ها به اهمیت استفاده از فیلترهای اصلی آگاهی کافی ندارند و تصور می‌کنند که همه فیلترها عملکرد یکسانی دارند.
•  

عواقب استفاده از فیلترهای نامرغوب:

• • آلودگی سیستم: فیلترهای نامرغوب به دلیل کیفیت پایین مواد اولیه و طراحی نامناسب، نمی‌توانند ذرات آلودگی را به طور کامل از سیستم جدا کنند. این امر باعث آلودگی روغن هیدرولیک و سایر سیالات دستگاه شده و به مرور زمان به قطعات آسیب می‌رساند.
• • کاهش عمر مفید دستگاه: آلودگی سیستم باعث افزایش سایش و خوردگی قطعات شده و در نتیجه عمر مفید دستگاه را کاهش می‌دهد.
• • افزایش هزینه‌های تعمیرات: خرابی زودرس قطعات در اثر استفاده از فیلترهای نامرغوب، هزینه‌های تعمیر و نگهداری دستگاه را به شدت افزایش می‌دهد.
• • توقف ناگهانی دستگاه: در برخی موارد، گرفتگی فیلترهای نامرغوب می‌تواند باعث توقف ناگهانی دستگاه و ایجاد اختلال در تولید شود.
•  

◀ مجموعه مقالات آموزش سرویس و نگهداری را در اینجا مشاهده نمایید.