10 رمز برای تحول در مدیریت ماشین‌آلات سنگین

رمز سوم – مراقبت های پایه در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات، 

الفبای اولیه در بهبود دسترس پذیری و قابلیت اطمینان ماشین آلات

در دو مقاله پیشین از این مجموعه مقالات که با هدف کمک به مدیران ماشین آلات و صاحبان کسب و کارهای ماشین آلاتی برای بهبود بهره وری و افزایش ارزش آفرینی اقتصادی از این دارایی‌های ارزشمند تدوین شده است، به موضوع استراتژی و فرهنگ نگهداری و تعمیرات ماشین آلات پرداختیم. اگر فرصت مطالعه قسمت اول و دوم را نداشته اید، پیشنهاد می کنیم در اینجا مطالعه کنید. در این قسمت که به رمز سوم اختصاص دارد، قصد داریم در مورد سومین بال برای تحول مدیریت ماشین آلات، یعنی مراقبت‌های پایه بپردازیم.

مراقبت های پایه در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات سنگین یعنی چه؟

به عنوان مدیر یا متولی ماشین آلات سنگین در یک شرکت، کارگاه یا پروژه، مسئولیت اصلی شما این است که اطمینان حاصل کنید ماشین آلات همواره آماده به کار و قابل اطمینان هستند. انتظارات بهره‌بردار پایان ندارد و همیشه تحت فشار از طرف مدیران ارشد هستید که انتظارات کارفرما را به صورت فشار به شما منتقل می کنند. عمل به وظیفه اصلی شما، البته نیاز به دسترسی به منابع مختلفی از جمله قطعات باکیفیت، نیروی انسانی متخصص، دلسوزی اپراتورها و ... دارد که در بسیاری از مواقع حداقل چند جای کار می لنگد. 

حتی اگر تمام منابع را در دسترس داشته باشید، باز هم بدون در اختیار داشتن لیستی از اقدامات برنامه ریزی شده که بتواند پیش از وقوع خرابی و نیاز به اجرای عملیات تعمیرات اورژانسی، بعید است بتوانید انتظارات را برآورده کنید. به این مجموعه اقدامات که می توانند متشکل از تعویض زمان بندی شده (PM) یا سرویس مبتنی بر پایش وضعیت (CM) باشد، مراقبت های پایه می گوییم. یعنی حداقل کارهایی که انتظار می رود برای نگهداشت صحیح از دارایی‌های ماشین‌آلاتی به اجرا در بیایند. 

در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات چه مراقبت‌های پایه‌ای لازم است انجام شود؟

مجموعه اقداماتی نظیر تعویض روغن، فیلتر و یا حتی بازسازی یک بخش اصلی مانند موتور، که بر پایه زمانی معین انجام می شوند را به نام PM یا نگهداشت زمانبندی شده می شناسیم. این نوع کارها بخش قابل توجهی از اقدامات تیم نگهداری و تعمیرات ماشین آلات را در وضعیت فعلی صنعت در کشورمان تشکیل می دهند. اگرچه ممکن است گاهاً اجرای نگهداشت به شیوه زمان بندی شده به صرفه نباشد و تعویض یک قلم یا قطعه لزوماً به جلوگیری از خرابی آن منجر نشود، اما نمی توان منکر شد که استفاده از مجموعه مستندات سازنده در کنار تجربه داخل شرکت نقش موثری در کاهش خرابی ها دارد.

بخش دیگری از زمان و انرژی تیم نگهداری و تعمیرات ماشین آلات به بازدید و چک وضعیت عملکرد ماشین آلات فعال در پروژه صرف می شوند، در این نوع دستورکارها که به نام پایش وضعیت (CONDITION MONITORING) می شناسیم، به جای تعویض یک قطعه یا قلم صرفاً به خاطر ساعت کار دستگاه، چک و بازدید به صورت چشمی و یا با استفاده از ابزار مخصوص یا حتی کمک گرفتن از شرکت ها و تامین کنندگان بیرونی (مثلاً آزمایشگاه های آنالیز روغن)، بررسی می کنیم که آیا نشانه ای از خرابی احتمالی وجود دارد یا خیر؟ اگر نشانه ای از خرابی مشاهده شود، تعویض یا تعمیر قطعه انجام می شود.

در هر مجموعه ای که ناوگانی از ماشین آلات مشغول به کار هستند، به هر دو دسته اقدامات فوق نیاز هست، اما با افزایش سطح بلوغ سازمان در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات، سهم دستورکارهای CM یا پایش وضعیت افزایش پیدا می کند. برای تعریف این دستورکارها همانطور که گفته شد، می توانید از دستورالعمل سازنده بهره ببرید، اما هر چه تجربه استفاده و تعمیر دستگاه ها در سازمان یا کارگاهتان بیشتر شود، انتظار می رود به کمک خبرگی، بتوانید این دستورکارها را اصلاح کنید. می توانید زمان یک دستورکار PM را تغییر دهید و یا در مواردی به جای اجرای یک دستورکار به شکل PM، از پایش وضعیت استفاده کنید. به عنوان مثال در برخی کارگاه ها، بر اساس محاسبات اقتصادی ثابت شده است که به جای تعویض روغن موتور در یک ساعت کار معین (مثلاً 200 ساعت) با یک بار پایش وضعیت در 100 یا 150 ساعت، می توان زمان تعویض روغن را به 400 ساعت ارتقاء داد.

استانداردهای مطرح در زمینه مراقبت های پایه نگهداری و تعمیرات ماشین آلات کدام اند؟

برای طراحی و اجرای یک برنامه موثر نگهداری و تعمیرات ماشین آلات و ایجاد لیستی از مراقبت های پایه، لازم نیست چرخ را از ابتدا اختراع کنیم. خوشبختانه استانداردها، مدل ها و مارجع معتبری در این زمینه وجود دارد که می تواند ادبیات سازمان در حوزه نت ماشین آلات را یکپارچه کرده و همچنین به مدیر ماشین آلات امکان دهد تا تمام اقداماتی که منابع مصرف می کنند را به خوبی شناسایی و طبقه بندی کرده و اطمینان حاصل کند که ترکیب بهینه در حال اجرا است.

تصویر فوق نمونه ای از چارچوب پیشنهادی برای طبقه بندی انواع مراقبت های پایه در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات و تجهیزات ارائه می کند. این چارچوب از استاندارد BS EN 13306 اقتباس شده است. زیرمجموعه های PREVENTIVE MAINTENANCE یا نگهداشت پیشگیرانه که قبل از وقوع خرابی انجام می‌شود همان مجموعه اقداماتی است که به نام مراقبت‌های پایه می‌شناسیم. همانطور که در تصویر می بینید، در این استاندارد نیز مراقبت های پایه به دو دسته نگهداشت از پیش معین شده و نگهداشت مبتنی بر وضعیت تقسیم شده است.

برای درک بهتر این طبقه بندی یک مثال می آوریم، فرض کنید برای بیل مکانیکی معدنی فعال در یک کارگاه معدنی یک دستور کار با عنوان بررسی وضعیت ترک در اجزای کارساز تعریف می کنیم. طبیعتاً نمی توان و به صرفه نیست کمر دستگاه را به صورت زمان بندی شده تعویض کنیم. بنابراین به سراغ نگهداشت مبتنی بر پایش وضعیت می رویم. ممکن است ابزار اولتراسونیک برای شناسایی ترک های ریز در کمر دستگاه را در اختیار داشته باشیم، در این صورت عمل چک و بازدید در یک فاصله زمانی معین با استفاده از دستگاه انجام شده و در صورتی که ترک مشاهده نشود، هیچ کار دیگری انجام نمی دهیم. 

اما اگر ترک های ریز دیده شوند، بر اساس آنالیز نشانه های بارز شده، می توانیم پیش بینی کنیم که با توجه به شرایط کاری دستگاه تا زمان شکست کامل زمان باقی مانده است. این آگاهی برای تامین قطعه مناسب و تعویض آن زمان در اختیارمان می گذارد و پیش از اینکه خرابی به صورت اورژانسی به وقوع بپیوندد و باعث کاهش حجم بهره‌برداری از معدن شود، می توان به صورت کنترل شده و با برنامه ریزی، دستگاه را از خط خارج و پس از تعمیر به کار باز گرداند.
مراقبت های پایه در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات، مجموعه اقداماتی از این دست هستند که به شما اطمینان می دهند که نرخ خرابی‌های اضطراری در سطح مطلوب آن (نزدیک به 10 درصد از کل دستورکارهای نگهداری و تعمیرات) را تشکیل می دهند.

مراقبت های پایه در نگهداری و تعمیرات ماشین آلات بر عهده چه کسانی است؟

مراقبت از ماشین آلات در یک شرکت پیمانکاری یا سازمانی که اجرای ماموریتش وابسته به سلامت ماشین آلات و آماده به کاری آنهاست، یک وظیفه همگانی است. فارغ از اینکه چه ساختاری برای مدیریت ماشین آلات در سازمان شما دیده شده، نگهداری و تعمیرات ماشین آلات، نیاز به جلب مشارکت همه بخش ها وجود دارد. اپراتورهای ماشین آلات سنگین راهسازی و معدنی، نقش ویژه ای در این ماموریت دارند، نشانه های خرابی معمولاً اولین بار توسط اپراتور مشاهده می‌شوند. آموزش و توجیه اپراتورها برای ایفای نقش در اجرای دستورکارهای PM و CM به صورت کنترل شده مخصوصاً برای پروژه های کوچک با تعداد ماشین آلات محدود، گاهاً سرنوشت ساز است.

در اکثر کارگاه ها، سرویس ماشین آلات به عهده بخش سرویسکاری گذاشته می شود، دستورکارها برای این بخش صادر و ابلاغ می شوند و افراد در تیم سرویسکاری، در زمان هایی مانند تعویض شیفت، سرویس های مورد نیاز را بر روی دستگاه انجام می دهند.

به سمت تعالی درمراقبت های پایه نگهداری و تعمیرات ماشین آلات

در پایان ذکر این نکته ضروری است که گام نهایی برای بهبود مراقبت های پایه مخصوصاً در مورد ماشین آلات گران قیمت و ویژه که می توانند نقش گلوگاه تولید را داشته باشند، نیاز به یک چارچوب تصمیم گیری جامع تر مانند RCM دارد. این متود که به نام نگهداری و تعمیرات ماشین آلات مبتنی بر قابلیت اطمینان شناخته می شود، با استفاده از توان خبرگی داخل سازمان و یا حتی جلب کمک از طرف خبرگان خارج سازمانی، دستورکارهای ویژه و سفارشی برای مراقبت از دارایی‌های حساس ماشین آلاتی ایجاد می کند. برای آشنایی بیشتر با این روش و گام برداشتن در مسیر تحول مدیریت نگهداری و تعمیرات ماشین آلات، در ادامه با این سری مقالات همراه باشید.

واحد مشاوره شرکت ماشین یار، با تجربیات ارزنده در خصوص بهبود و تحول مدیریت ماشین آلات سنگین در صنایع معدنی، راهسازی و عمرانی و به کمک همراهی مشاوران خبره و نام آشنا، برای همراهی شما در این مسیر آماده است. همیشه برای یک گپ و گفت صمیمی با شما فرصت داریم. از اطریق فرم تماس با ما و یا از طریق شماره های تماس که در بالای همین صفحه ارائه شده است می توانید با ما ارتباط بگیرید.