به کارگیری نادرست، عواقب مهلک!

افزایش بازدهی و عمر مفید ماشین آلات اصلی ترین دغدغه صاحبان این سرمایه های ملی است. خواه صحبت از یک پیمانکار پروژه های کوچک باشد و خواه پیمانکاران پروژه های عظیم عمرانی، حجم مهمی از سرمایه به کار گرفته شده در این عناصر مهم توسعه تجمیع شده است، همین امر لزوم پرداختن به مقوله موانع موجود بر سر راه افزایش بازدهی این سرمایه را بیش از پیش ملموس نموده است.

ارائه مباحث مرتبط با علم و فن کاربری و نگهداری ماشین آلات بر روی کاغذ هرچقدر هم کامل و بینقص صورت پذیرد، اگر انتقال و توسعه این مهارت در کاربران ماشین آلات اتفاق نیافتد، هدف این مباحثات محقق نخواهد شد. بنابراین اولین گام در تضمین افزایش عمر مفید و بازدهی ماشین آلات توجیه و آموزش صحیح کاربر ماشین آلات میباشد. برشمردن اشتباهات متداول در هر یک از ابعاد این آسیب شناسی میتواند به تصحیح روش های بکارگیری آنان کمک نماید.

اشتباهات متداول در استفاده بهینه از بیل مکانیکی را میتوان در ارتباط با سه حوزه کلی طبقه بندی نمود:

الف) موضوعات فنی و مهارتی

ب) موضوعات ایمنی

پ) موضوعات مدیریتی

در اولین بخش از این مقاله به موضوعات فنی- مهارتی میپردازیم، و سایر اشتباهات متداول ایمنی و مدیریتی در کاربری بیل هیدرولیکی را در شماره های بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد.

الف) موضوعات فنی-مهارتی:

• • استفاده غیر اصولی از بیل به جای جرثقیل:

در سال های گذشته با مشخص شدن بیش از پیش قدرت مانور بیل مکانیکی، استفاده از این ماشین به جای جرثقیل در اکثر سایت های عمرانی مشاهده میشود. این امر به خودی خود مشکل نیست، بلکه انجام آن به شکل غیر ضروری میتواند به تحمیل هزینه و آسیب های اساسی به دستگاه منجر گردد.

قبل از هر چیز بایستی یادآور شد که بیل هیدرولیکی به هیچ عنوان نبایست بعنوان بالابر انسان مورد استفاده قرار گیرد. برای بلند کردن بار نیز باید از تجهیزات و نیروی انسانی ماهر در این زمینه بهره برد. تجهیز مورد نیاز باید حتماً با تناژ بار مورد نظر و دستگاه تناسب داشته باشد. افراد حاضر در محل جابجایی بار باید حتماً توسط شخص مسئول دور از محل نگه داشته شوند. در تصاویر زیر نمونه هایی از شیوه های اتصال صحیح و غلط شگل و یوک های مختلف (با زوایای آزادی متفاوت) مشاهده میشود. نکته مهم در بلند کردن بار توسط بیل هیدرولیکی، در گیر نبودن شگل به استیک است. تحت فشار بودن شگل علاوه بر مخاطرات ایمنی میتواند به آسیب دیدگی استیک و تجهیزات بالابر شود.

-انواع شگل و یوک جهت مهار بار-

-شیوه استفاده صحیح از یوک یونیورسال با درجه آزادی بیشتر که البته نیاز به مراقبت بیشتر در حین حمل نیز دارد.-

-شیوه غیر اصولی قرار گیری شگل و مهار نا مناسب بار-

-مهار و حمل بار به شیوه صحیح با استفاده از شگل-

• • انتخاب و استفاده غیر اصولی از چکش:

قابلیت مانور بیل هیدرولیکی در کنار چکش هیدرولیکی کامل تر میگردد. اگرچه طراحی این تجهیزات عموماً با در نظر گرفتن قابلیت دوام در شرایط سخت انجام میشود اما با این وجود استفاده غیر صحیح میتواند هم به خود تجهیز و هم به دستگاه آسیب های جدی وارد نماید. نکات زیر بایستی توسط کاربر دستگاه به هنگام استفاده از چکش هیدرولیکی حتماً مورد توجه قرار گیرد:

• • پیش از شروع حفاری حتماً اطمینان حاصل کنید که بین چکش انتخاب شده و دستگاه شما تناسب فنی وجود دارد. استفاده از چکش کوچک تر یا بزرگتر از دامنه استاندارد متناسب با دستگاه شما، قطعاً باعث آسیب دیدگی هر دو تجهیز خواهد شد. برای اطمینان از این تناسب باید دو موضوع لحاظ گردد. اول اینکه وزن چکش در حدی است که بیل بتواند با تعادل مناسب ان را حمل کند، و دوم اینکه بلحاظ مشخصات هیدرولیکی کاری، دستگاه شما پاسخگوی نیاز چکش میباشد. این مشخصات هیدرولیکی شامل فشار و دبی مورد نیاز چکش میشود. به عنوان مثال ورود دبی روغن بیش از حد به چکش و یا تنظیم فشار کاری چکش پایین تر از حد انتظار، هر دو میتواند به کاهش بازدهی چکش و ایجاد گرمای غیرمجاز در سیستم هیدرولیک دستگاه منجر گردد.
• • قلم چکش را برای شروع حفاری، در مرکز سطح مورد نظر قرار ندهید، بهتر است حفاری از نقاط نزدیک به لبه ها اغاز و به تدریج به سمت مرکز سطح متمایل گردد. توجه به این نکته ضروریست که اگر قلم را از ابتدا در وسط سطح کار قرار دهید، بار زیادی را به چکش و سیستم هیدرولیک دستگاه وارد میآورید، در چنین شرایطی نوک قلم با افزایش دما وارد محدوده خمیری شده و شدت اثر ضربات به شدت کاهش می یابد، در این حالت بازدهی حفاری بسیار کاهش می یابد. ضمن اینکه در این شرایط، چکش به جای نفوذ و خورد کردن مواد، مانند یک مته در آنها فرو میرود و نمیتواند قدرت تخریب خوبی از خود نشان دهد. همچنین انتقال ضربات مداوم به استیک و بوم دستگاه در این حالت احتمال آسیب دیدگی آن را افزایش میدهد.

• • چکش را در حین حفاری به طور مداوم بر روی سطح مورد نظر حرکت دهید، این امر توسط اپراتورهای ماهر به شکل موثری باعث کاهش تنش وارده به دستگاه در عین افزایش بازدهی تخریب میگردد.
• • اگر با یک بار قرار دادن قلم چکش در محل تخریب و پس از مدتی فعالسازی آن، نفوذ و تخریب انجام نشد، قلم را یک بار از سطح جدا کرده و بار دیگر امتحان کنید.
• • از فعال کردن چکش بصورت آزاد (بدون تماس با سطح مورد نظر برای تخریب) تا حد امکان اجتناب کنید، این حالت باید حتی الامکان به حداقل برسد. آزاد کار کردن چکش در خوشبینانه ترین حالت به آسیب دیدگی راد تحت تاثیر ضربات پیستون منجر میشود.
• • اگر سطح مورد نظر برای حفاری در زیر آب قرار دارد، حتماً بایستی ابتدا چکش را بوسیله کیت لوازم مخصوص آب بندی در زیر آب تجهیز نمود، استفاده از کمپرسور هوا نیز در برخی موارد ضروری است. در غیر اینصورت باید منتظر مکش آب به داخل سیستم چکش و نفوذ آن به سیستم هیدرولیک دستگاه باشید.
• • از نوک قلم چکش بطور بیهوده برای جابجایی عرضی مواد بر روی سطح استفاده نکنید. این کار مخصوص اگر با فعالسازی قلم چکش همزمان شود، در صورت تکرار غیر اصولی حتماً به آسیب دیدگی و شکست قلم منجر میشود.
• • حفاری غیر اصولی

به طور کلی اپراتوری بیل هیدرولیکی بیش از آن که یک علم باشد یک مهارت و حتی هنر است. چرا که همچون رانندگی، اپراتور بیل بسیاری از حرکات ادوات بیل را بوسیله حس و درک خود از عوامل مختلف مانند: وضعیت زمین، پستی و بلندی های اطراف دستگاه بر روی زمین و وضعیت منطقه مورد نظر برای حفاری کنترل میکند.

در یک دسته بندی کلی، کاربری های بیل هیدرولیکی دارای باکت در سه بخش ذیل قابل طبقه بندی است.

اصلی ترین کاربری بیل هیدرولیکی در حالت a اتفاق میافتد که البته گاهاً با اشتباهاتی از سوی کاربران همراه میشود.

• • عمل اصلی حفاری و بارگیری باید بوسیله استیک انجام میشود و نه باکت، از اهرم باکت فقط در انتهای کورس حفاری و برای پر کردن آن استفاده میگردد. در شکل زیر شیوه صحیح و شیوه اشتباه حرکت دادن اجزای کارساز برای حفاری نمایش داده شده است. در شکل های زیر هم مشخص است که اپراتور ماهر با یک کورس حرکت استیک، محدوده بزرگ تری را پوشش میدهد که این خود به افزایش بازدهی دستگاه منجر میشود.
• • در مورد عملیات پخش مواد بوسیله باکت، باید توجه داشت که اعمال کردن بارهای جانبی نباید با وارد شدن ضربه و فشار های غیر نرمال همراه باشد. در هنگام وارد کردن بارهای جانبی در واقع هیچ نیرویی در در راستای راد جک به آن اعمال نمیشود. در چنین شرایطی پیستون درون سیلندر از جایگاه اصلی خود جابجا شده و اگر ضربه یا بار بیش از حد باشد میتواند به برخورد پیستون به بدنه داخلی سیلندر و آسیب دیدگی آن منجر گردد. هرچند چنین مواردی در حین کار با بیل هیدرولیکی اجتناب ناپذیر است، اما باید دانست که در چنین شرایط غیر اصولی کاربری بهای کار را سیستم هیدرولیک جک و لوازم آب بندی آن خواهند پرداخت.
• • در هنگام عملیات حفاری پای پله، موقعیت قرار گیری دستگاه و مسیر حفاری مهم ترین نکته است. نزدیک شدن به پله و حفاری از پایین پله بزرگترین اشتباهیست که یک اپراتور بیل هیدرولیکی میتواند انجام دهد.
• • حفاری غیر اصولی کانال
• • حفر کانال یکی از کاربری های بیل هیدرولیکی است که برای بهینه شدن آن بایستی حتماً از اپراتور متخصص در حفر کانال در کنار تجهیزات (باکت) مناسب بهر برد. اپراتور غیر متخصص در این حوزه قطعاً نمیتواند بازدهی ایده آل را در حفر کانال برآورده سازد و پیمانکار در چنین حالاتی باید منتظر عواقبی همچون نیاز به دوباره کاری و عدم قبول کیفیت کار نهایی از طرف کارفرما باشد.
• • استفاده ار هر باکت برای حفر کانال یک اشتباه پر هزینه است. استفاده از باکت های متفرقه با عرض های غیر استاندارد و نا متناسب با نوع کار هزینه های تحویل کار نهایی را به شدت افزایش خواهد داد، پس حتماً بایستی قبل از شروع حفاری از تناسب نوع و سایز باکت با تناژ دستگاه و مشخصات اندازه ای کانال مورد نظر برای حفاری اطمینان حاصل نمود.
• • مهارت های دیداری و تجربه کاری در این نوع کار اهمیت بسزایی دارد. بدون این مهارت ها امکان مدیریت و زمانبندی صحیح انجام کار از طرف کاربر بیل هیدرولیکی وجود نخواهد داشت. برآورد غلط از زمان مورد نیاز برای انجام کار، میتواند مشکلات اجرایی زیادی را برای پیمانکار در حین اجرای پروژه بوجود آورد. محل قرار دادن خاک جابجا شده برای پر کردن کانال، خود چالشی است که اگرچه ساده بنظر میرسد، ولی نیازمند سلیقه و تجربه کافی کاربر بیل میباشد.
• • عدم شناخت کافی دستگاه
• • در مورد دستگاه های قدیمی با تکنولوژی پایین تر عموماً اپراتورها آشنایی کافی به امکانات دستگاه دارند، اما با پیشرفته تر شدن دستگاه های امروزی، لزوم استفاده از اپراتور متخصص و اشنا با امکانات و آپشن ها اهمیت بسزایی پیدا کرده است. اطلاعات کاربری دستگاه جزو اسرار نیست! همواره این اسناد را در داخل کابین نگهداری کنید و اگر قرار است با دستگاه جدید کار کنید، حتماً پیش از شروع کار نسبت به امکانات دستگاه خصوصاً مانیتور اشراف پیدا نمایید.
• • عدم شناخت کافی از اقلام مصرفی و چگونگی انجام سرویس ها
• • مسئولیت اصلی در حفظ سلامت دستگاه با اپراتور دستگاه است. گرچه تیم سرویس مسئولیت اجرای صحیح آیتم های سرویس دستگاه را به گردن دارد، اما این مسئله نافی لزوم دقت و اهتمام اپراتور در چک روزمره دستگاه، محیط آن و محل های سرویس و نگهداری آن نمیباشد. چنین الزامی بدون دانش و مهارت مقدماتی اپراتور امکان پذیر نیست. اگر کاربر به زبان انگلیسی آشنا نیست، حتماً بایست به حداقل خلاصه ای ترجمه شده در خصوص اقلام و روش های انجام سرویس دسترسی داشته باشد. این مستندات نیز بایستی در داخل دستگاه نگهداری شوند، آموزش در حین انجام کار توسط تیم انجام سرویس یا پرسنل نمایندگی دستگاه نیز میتواند در این خصوص موثر و کاربردی باشد.
• • مهم ترین این اقلام سرویس که مستقیماً توسط اپراتور دستگا حس میشود میزان کشش زنجیر است، کشش بیش از حد سفت یا بیش از حد شل زنجیر به کاهش شدید عمر مفید قطعات زیربندی مانند آیدلر، دنده های اسپراکت و لینک ها منجر خواهد شد. برای اطلاع از میزان کشش مورد نیاز در زنجیر، روش صحیح اندازه گیری و تنظیم آن به دستورالعمل اپراتوری و سرویس دستگاه مراجعه کنید و این اندازه گیری را به شکل استاندارد در فواصل کوتاه تکرار کنید.
• • بلافاصله بالا بردن دور موتور پس از روشن کردن دستگاه و زیر بار بردن آن
• • گرچه بسیاری از کاربران بیل های هیدرولیکی نسبت به اثر مخرب این نوع کاربری بر موتور دستگاه دارند، اما همچنان چنین اشتباهی در میان کاربران دیده میشود. شاید دلیل چنین سهل انگاری عدم دانش کافی نسب به میزان آسیبی است که در چنین شرایط متوجه دستگاه میگردد. این اشتباه خصوصاً در آن دسته از بیل های هیدرولیکی که مجهز به توربوشارژر هستند میتواند به شدت مخرب باشد، چرا که افزایش دور توربوشارژر قبل از رسیدن روغن کافی به آن در ابتدای شروع به کار دستگاه، و خاموش کردن دستگاه با دور بالا که باعث چرخیدن پره ی دود بدون عملکرد پمپ روغن و بالطبع نارسایی روغن به شفت توربوشارژر میتواند آسیب های اساسی به شفت و یاتاقان های این قطعه گران قیمت وارد کند. به همین دلیل است که رعایت این نکته در افزایش عمر مفید موتور دستگاه بشدت موثر میباشد.
• • بیتوجهی نسبت به نظافت دستگاه:
• • نظافت بیل هیدرولیکی یک ایده لوکس و بیفایده نیست! وقتی برای یک بیل هیدرولیکی صحبت از نظافت میکنیم، منظورمان استفاده از شیشه پاک کن و براق کننده نیست. بلکه مواردی همچون جلوگیری از جمع شدن خاک، گل، سنگ، روغن و … در فضاهای بین زیربندی و سایر سطوح اطراف دستگاه است. عدم توجه به این مسائل علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن مستقیم عملکرد دستگاه، باعث میشود که نشتی ها به عنوان نشانه های بروز عیب در دستگاه بموقع تشخیص داده نشوند.
• • تمیز نگه داشتن دستگاه گرچه میتواند با تقسیم کار و مدیریت صحیح به شکل موثرتر و مداوم تری اتفاق بیافتد. اما حتی به عنوان یک توصیه کلی میتوان گفت انجام مداوم عملیاتی نظیر تکاندن گل و لای میان زیر بندی قبل از سفت شدن آن، تمیز کردن اطراف شیر کنترل، هیدروموتور و گیربکس گردن و همچنین قسمت زیرین قاب اصلی دستگاه، باعث میشود نظافت به یک اصل کاری برای اپراتور تبدیل شده و این اطمینان ایجاد شود که زیر بندی کمترین سایش را تحمل کرده و در صورت بروز نشتی، تشخیص بموقع انجام خواهد شد.

برای مشاهده سایر مقالات، اینجا را کلیک کنید.